Wodne dzieci,​re​ż.​Aliona van der Horst, Holandia 2011

Aliona van der Horst

Dokumentalistka, ur. 1970 w Moskwie, pó​łR​osjanka, pó​łH​olenderka, autorka m.in. V​oices of Bam(2006) filmu o tragicznych skutkach trz​ęs​ienia ziemi w Iranie, czy A​fter the spring of 68 (2001), prezentuj​ąc​ego losy jej rodzicó​w​, rozdzielonych przez polityczne decyzje w​ła​dz, przez pryzmat listó​w​, któ​r​e do siebie pisali.

Tomoko Mukaiyama

Holendersko­japońska pianistka awangardowa, performerka, artystka wizualna.

Tropy interpretacyjne:

1) film jako obrzęd

  •  Bohaterka filmu, Tomoko Mukaiyama zaprasza kobiety do obrzędu z koszulkami, który jest

    częścią projektu „wasted” (2009), dokumentowanego w filmie. Inną jego częścią jest instalacja­labirynt (w filmie widzimy jej montaż i recepcję w małej, japońskiej wiosce) złożona z białych, nocnych koszulek, w której centrum znajdują się tkaniny i przedmioty zafarbowane krwią miesiączkową

  •  Film pokazuje też (choć w sposób niekompletny i z bardzo określonej, osobistej perspektywy reżyserki) japoński zwyczaj M​izuko kuyō (ceremonia „wodnych dzieci”), w którym Japończycy poświęcają przedwcześnie zmarłym dzieciom (współcześnie chodzi głównie o płody zmarłe w wyniku aborcji lub poronienia oraz o dzieci martwo urodzone) figurki boddisathwy Jizō

  • Sam film staje się obrzędem dla reżyserki, Aliony van der Horst. Godzi się ona ze swoją niepłodnością i odprawia rytuał „wodnego dziecka”, dla swoich nienarodzonych dzieci

2) menstruacja jako punkt wyjścia

  •  W centrum projektu w​asted znajduje się menstruacja – Mukaiyama podkreśla (dzieląc tym samym intuicje wielu komentatorek, między innymi Polki, Jolanty Brach­Czainy) specyfikę krwi miesiączkowej, na tle zakorzenionego w kulturze obrazu krwi związanej ze śmiercią, zbrodnią i przemocą

  •  Ostatecznie jednak projekt wasted i film Aliony van der Horst koncentruje się bardziej wokół problemu płodności, niepłodności i straty niż samej menstruacji

3) „wodne dziecko” – dziecko nienarodzone – i jego kulturowa tożsamośćŻałoba po nienarodzonym dziecku, problem potencjalności i kulturowej tożsamości płodu. Dobrym kontekstem jest polska książka O​bsoletki​Justyny Bargielskiej z 2010 roku

4) film o śmierci i o życiu
Problem niepłodności zderzony w filmie z kwestią menopauzy i śmierci; ale także życia (bujność przyrody, liczne ujęcia dzieci, ostatnie kadry filmu)

5) osobisty dokument
Perspektywa zaangażowania reżyserki w film wyklucza podejście obiektywne; sprawia też, że film, choć głęboko zakorzeniony w kulturze japońskiej, nie jest próbą jej opisu, lecz wykorzystania pewnych jej elementów do radzenia sobie z własnym doświadczeniem

6) zderzenie natury i kultury
Film pokazuje proces radzenia sobie z własną biologicznością, jej kulturowego przepracowywania

Opracowała Matylda Szewczyk

Bibliografia

J. Bargielska, O​bsoletki,​Wołowiec 2010
J. Brach­Czaina, B​łony umysłu,​Warszawa 2003
A.P . Brooks, Mizuko kuyō a​nd Japanese Buddihsm,​ artykuł dostępny pod adresem: https://web.archive.org/web/20040503125604/http://www.nanzan­u.ac.jp/SHUBUNKEN/publications/ jjrs/pdf/135.pdf
W . R . L a F l e u r , L​i q u i d L i f e : A b o r t i o n a n d B u d d h i s m i n J a p a n ,​P r i n c e t o n , N e w J e r s e y , 1 9 9 2
S. Miller, D. Ober, F​inding Hope When a Child Dies: What Other Cultures Can Teach Us,​Nowy Jork 2002
D. Shanzer, V​oices and Bodies: The Afterlife of the Unborn,​„Numen” 2009, nr 56 (dostępne w bazie JSTOR, przez strony BUW)
Strona projektu „wasted“: h​ttp://wasted.nl/#/whats
Matylda Szewczyk, K​ilka uwag na pograniczach dokumentów i kultur w: S​ztuka w kinie dokumentalnym,​red. naukowa P. Kwiatkowska, M. Szewczyk, Wydawnictwo Mammal, Warszawa 2016 (w druku)